Сангийн яамны Төсвийн бодлого төлөвлөлтийн газрын Төсвийн зарлагын хэлтсийн дарга О.Хуягцогтоос  төрийн албан хаагчийн тэтгэвэрт гарахад нь олгодог нэг удаагийн тэтгэмжийн талаар дараах тодруулгыг авлаа. 

-   Төрийн албан хаагчид 36 сарын цалинтай тэнцэх тэтгэмжийг хэзээнээс эхлэн олгодог болсон бэ?

Цэргийн албан хаагчийн тэтгэвэр тэтгэмжийн тухай хууль 1994 оны зургаадугаар сарын 13-ны өдөр батлагдаж,  цэргийн албан хаагчийг тэтгэвэрт гарахад нь 36 сарын цалин хөлстэй тэнцэх  нэг удаагийн буцалтгүй тусламж  олгож эхэлснээр  энэхүү тэтгэмж анх бий болсон.

Үүний дараахан буюу 1994 оны 12 сарын 30-ны өдөр шинээр баталсан Төрийн албаны тухай хуулинд мөн төрийн албан хаагч тэтгэвэрт гарахад зургаан сарын албан тушаалын цалинтай тэнцүү хэмжээний тэтгэмж олгодог байхаар зохицуулсан.  

Үүнээс хойш Төрийн албаны тухай хуульд энэ тэтгэмжтэй холбоотой зохицуулалтыг нийт зургаан удаа өөрчилсөн байдаг.

Тухайлбал,

• 2002 онд тэтгэмжийн хэмжээг 1-12 сарын цалинтай тэнцүү байхаар,
• 2003 онд буцаагаад 1-6 сарын цалингийн  хэмжээтэй тэнцүү байхаар,
• 2008 онд төрийн жинхэнэ албан хаагчид 1-36 сарын цалингийн хэмжээтэй тэнцэх тэтгэмж олгодог байхаар,  
• 2009 онд уг хэмжээг 36 хүртэл сарын цалинтай тэнцүү байхаар,
• 2015 оны 1 сарын 23-ны өдөр батлагдсан  өөрчлөлтөөр тэтгэмжийн хэмжээг “үндсэн цалингийн дунджаас ажилласан хугацааг харгалзан” олгож,  журмыг Засгийн газар тогтоодог байхаар өөрчилж байсан.

Харин Монгол Улсын 2016 оны төсвийн тодотголоор зардал  бууруулах арга хэмжээний хүрээнд төрийн албан хаагчийн тэтгэвэрт гарахад олгох нэг удаагийн тэтгэмжийг бүх салбарт адил 1-12 сар болгон өөрчилсөн. 

-   Ирэх 2017 оны төсвийн төсөлд төрийн албан хаагчийг тэтгэвэрт гарахад нь олгох 36 сарын тэтгэмжийн асуудлыг хэрхэн шийдэж байгаа вэ?

Сүүлийн жилүүдэд төрийн албан хаагчийн тэтгэвэрт гарахад олгох нэг удаагийн тэтгэмжийн зардал өссөөр байна.

Төсвийн орлого зарлагаа бүрэн нөхөж чадахгүй байгаа тул зөрүү алдагдлыг Засгийн газар зээл авах, бонд гаргах буюу нэмж өр үүсгэх замаар санхүүжүүлж байна. 

Ойрын 1-2 жилд төсвийн байдал хүнд хэвээр байх таамаглал байгаа учраас зарим төрлийн зардлыг тэвчиж, бууруулах саналыг 2016 оны төсвийн тодотголд оруулсны нэг нь энэхүү тэтгэмжийн зардлын хэмжээг багасгах санал байсан юм.

Гэсэн хэдий ч Улсын Их Хурал 2016 оны  төсвийн тодотголыг хэлэлцэн батлахдаа  төрийн албан хаагчийн нийгмийн баталгааг хүрсэн төвшингөөс нь бууруулахгүйгээр цаашид тогтвортой хадгалах нь зүйтэй гэж үзэж өмнөх хуулийн заалтыг хэвээр үлдээх буюу  36 хүртэл сарын тэтгэмж олгох шийдвэр гаргасан.

Үүнтэй уялдуулаад  Төрийн албаны тухай хууль болон холбогдох бусад хуулиудад  өөрчлөлт оруулсан заалтуудыг буцаан сэргээх хуулийн төслүүдийг боловсруулж УИХ-д 2017 оны төсвийн төсөлтэй хамт өргөн мэдүүлсэн.

-   Төрийн албаны тухай хуулиар зөвхөн төрийн жинхэнэ албан хаагчид олгох тэтгэмжийг зохицуулдаг гэж ойлгодог. Харин энэ ангилалд багтаагүй,  төрийн үйлчилгээний албан хаагчид болох боловсрол, эрүүл мэндийн салбарын ажиллагсдын тэтгэвэрт гарахад олгох тэтгэмжийг хэрхэн шийдвэрлэж байна вэ?

Сая өнгөрсөн есдүгээр сард УИХ-аар батлагдсан 2016 оны төсвийн тодотголоор тэтгэвэрт гарахад олгох 1 удаагийн тэтгэмжтэй холбоотой асуудлаар Боловсролын тухай хууль, Эрүүл мэндийн тухай хуулиудад өөрчлөлт оруулаагүй.

Боловсролын тухай хуульд төрийн болон орон нутгийн өмчийн сургууль, цэцэрлэгт 25 ба түүнээс дээш жил ажилласан иргэн, Эрүүл мэндийн тухай хуулиар төрийн өмчит эрүүл мэндийн байгууллагад 25 ба түүнээс дээш жил, өрх болон сум, тосгоны эрүүл мэндийн төвд 10 ба түүнээс дээш жил ажилласан эрүүл мэндийн болон бусад ажилтанд тэтгэвэрт гарахад нь нэг удаагийн тэтгэмж олгоно гэж заасан байдаг.

Эдгээр хуулиудад заасан нэг удаагийн тэтгэмж тооцох цалингийн дундаж хэмжээ, тэтгэмж олгох шалгуур нөхцлийг Төрийн албаны тухай хуулийн 30.2-т заасан журмыг баримтлан тогтооно гэж тус тусын хуулинд нь зааж өгсөн байдаг.

Өөрөөр хэлбэл, Төрийн албаны тухай хуулийн 30.2 дахь заалтыг өөрчлөхөд боловсрол, эрүүл мэндийн салбарын хуулиудад заасан нөхцөлийг хангасан иргэдийн тэтгэвэрт гарахад олгох тэтгэмжийн асуудал давхар хөндөгдөж байдаг.

-   Тэгэхээр боловсрол, эрүүл мэндийн салбарт ажиллагчдын тэтгэвэрт гарахад олгох тэтгэмжийг хуучин мөрдөж байсан хэмжээнд буюу 36 сар хүртэл хугацаагаар тооцож олгоно гэж ойлгох нь зөв үү?

Тийм ээ.

Төрийн албаны тухай хуулийн 30.2 дахь хэсгийг 2016 оны төсвийн тодотгол батлахын өмнөх байсан хэм хэмжээнд нь хүргэж буцаан сэргээж байгаа.

Ингэснээр боловсрол, эрүүл мэндийн салбарын хуулиудад тусгайлан заасан тэтгэмж авах эрх бүхий албан хаагч тэтгэвэрт гарч байгаа тохиолдолд түүний албан тушаалын сарын үндсэн цалингийн дундаж хэмжээг ажилласан жилийнх нь тоогоор үржүүлж олгодог өмнөх аргачлал хэвээр үйлчилнэ.  

Гэхдээ  тэтгэмжийн дээд хэмжээ нь 36 хүртэлх сарын дундаж цалинтай тэнцүү байж болно, түүнээс хэтэрч болохгүй гэсэн үг.

Бас нэг зүйлийг нэмж хэлэхэд зөвхөн боловсрол, эрүүл мэндийн салбараас гадна бусад салбаруудын хувьд ч өмнө  байсан жишгээрээ тооцож тэтгэмжээ авах болно.

Ирэх 2017 онд нийт 5364 хүн тэтгэмж авна гэсэн судалгаа байгаа. Төрийн албанаас тэтгэвэрт гарч байгаа 10 хүн тутмын дөрөв нь боловсролын салбараас, хоёр нь эрүүл мэндийн салбараас үлдэх хэсэг нь төрийн тусгай албан хаагчид болон төрийн захиргаа, үйлчилгээний  бусад албан хаагчид байна.

-   2016 оны тодотгол баталсан өдрөөс хойш он дуусталх хугацаанд тэтгэвэрт гарч байгаа төрийн албан хаагчийг ямар хуулиар зохицуулах вэ?

Сая 2017 оны төсвийн төсөлтэй хамт УИХ-д өргөн мэдүүлсэн Төрийн албаны тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл батлагдвал уг хуулийн үйлчлэх  хугацаа 2016 оны төсвийн тодотгол батлагдсан өдрөөс буюу  2016 оны есдүгээр сарын 9-ний өдрөөс эхэлж тооцогдох болно.

Өөрөөр хэлбэл есдүгээр сарын 9-өөс хойш тэтгэвэрт гарах иргэдэд энэ хууль нөхөж үйлчилснээр тэтгэвэрт гарахад олгох тэтгэмжийн хэмжээ нь өмнө нь байсан түвшингээс буурахгүй гэж ойлгож болно.

-   Тэтгэмж тооцох дээд хэмжээ нь хэд байх вэ?

Төрийн албанаас 2016-2017 онуудад тэтгэвэрт гарч нэг удаагийн тэтгэмж авах хүсэлт ирүүлсэн иргэдийн дунд түүвэр судалгаа явуулахад нийт тэтгэвэрт гарч буй албан хаагчдын 25-30 орчим хувь нь төрийн албанд 10 хүртэл жил ажилласан, 65-70 орчим хувь нь 25-36 хүртэл жил ажилласан бол 5-8 хувь нь 36-аас дээш жил ажилласан байна.

Иймд эдгээр жишгийг харгалзан тэтгэмжийн дээд хэмжээ нь 36 хүртэлх сарын үндсэн цалингийн дунджаас хэтрэхгүй байх зохицуулалтыг хуулийн төсөлд нэмж тусгасан болно.

Ярилцсан: Б.Баргужин